Anticonceptie

De pil

In de pil zitten kunstmatige geslachtshormonen. Ze lijken op de vrouwelijke hormonen (oestrogeen en progesteron) die een belangrijke rol spelen in de menstruele cyclus. De hormonen in de pil veranderen de menstruele cyclus en voorkomen op die manier dat er een eicel rijp wordt. Er vindt dan geen eisprong plaats. Mocht er toch een eicel vrijkomen dan is er nog een tweede barrière namelijk het slijm in de baarmoederhals. Hier moeten de zaadcellen doorheen op weg naar de eicel. Het slijm wordt onder invloed van het progesteron zo taai gemaakt dat het bijna onmogelijk is voor de zaadcellen om er doorheen te komen. Er zijn verschillende varianten van de pil. In overleg met uw behandelend arts kan gekozen worden voor de voor u meest geschikte vorm.

Condooms

Het mannencondoom is een cilindervormig zakje, gemaakt van latex of plastic, dat de penis omhult tijdens de geslachtsgemeenschap en waardoor wordt voorkomen dat sperma in de schede komt. Om de opening heeft het een stevige rand, waaromheen de wand van het zakje kan worden opgerold en afgerold. Vele condooms bevatten tevens een ‘tepelvormig’ uiteinde waarin het sperma wordt opgevangen. Het condoom is voor éénmalig gebruik en moet correct en tijdig worden om- en afgedaan. Tevens biedt het condoom bescherming tegen geslachtsziekte.
Bij goed gebruik, zeker in combinatie met zaaddodende middelen, zijn condooms een redelijk alternatief in de eerste maanden na de bevalling.

Het vrouwencondoom heeft een flexibele binnenring die dient om het geheel in de schede te brengen en op zijn plaats te houden. De zachtere buitenring steekt uit de schede en houdt het condoom op zijn plaats. Het condoom is voorbehandeld met een glijmiddel. Na een paar keer inbrengen is het net zo vertrouwd als het inbrengen van een tampon. Het kan enige tijd vóór de geslachtsgemeenschap ingebracht worden en er meteen na de geslachtsgemeenschap weer uitgehaald worden. Het vrouwencondoom is verkrijgbaar bij apotheek en drogist. Tevens biedt het condoom bescherming tegen geslachtsziekte.

Spiraaltje

Koperhoudend
Het spiraal is een klein plastic voorwerpje waar wat koperdraad omheen is gedraaid. Het spiraal wordt in de baarmoeder gebracht. Aan het spiraaltje zit een draadje dat uit de baarmoederhals hangt, hiermee kan het weer verwijderd worden. Wanneer het spiraaltje in de baarmoeder is gebracht brengt dit een bepaalde reactie teweeg in het baarmoederslijmvlies. Hierdoor worden de zaadcellen gehinderd in hun weg naar de eileiders en kan een bevruchte eicel zich niet innestelen. Een voordeel is dat het spiraaltje ongeveer vijf jaar kan blijven zitten. Vlak voor het plaatsen wordt er eventueel nog een kweek van de baarmoedermond afgenomen. Een nadeel is dat u tijdens de eerste drie maanden last kunt krijgen van heviger bloedverlies, krampen en langdurigere menstruaties. Na deze periode wordt de menstruatie meestal weer regelmatig. Ook is de kans op een ontsteking van de eileiders iets verhoogd. Na een zwangerschap is het advies om een spiraaltje pas twee tot drie maanden na de bevalling te plaatsen indien men borstvoeding geeft. Indien men geen borstvoeding geeft kan het spiraaltje aan het einde van de eerste menstruatie geplaatst worden.

Hormoonhoudend (Mirena)
Mirena is een hormonaal intra-uterien (in de baarmoeder) systeem met een voorraad hormoon. Het systeem werkt gedurende vijf jaar. Het kan de eerste drie tot zes maanden wat onregelmatig vaginaal bloedverlies geven. Na deze periode heeft meer dan twintig procent van de vrouwen geen menstruatie meer en de rest een zeer minimale menstruatie. Het is naast een zeer betrouwbare vorm van anticonceptie ook een goede behandeling voor langdurige en hevige menstruaties.

Voor meer informatie zie www.anticonceptie.nl.

Nuvaring

In tegenstelling tot de pil die je elke dag moet innemen, breng je de Nuvaring een keer per maand zelf in. De ring blijft drie weken aaneengesloten in de vagina, waarna u de ring zelf gemakkelijk verwijdert. Dan volgt een ringvrije week waarin u ongesteld wordt. Daarna brengt u een nieuwe ring in die u opnieuw drie weken draagt. Vanuit de ring worden continu in zeer lage hoeveelheden hormonen afgegeven aan de vaginawand en worden zo opgenomen in het bloed. Vanaf daar werken de hormonen precies hetzelfde als de pil. Ze remmen de ontwikkeling van een eicel, waardoor de maandelijkse eisprong niet zal plaatsvinden. De anticonceptiering is net als de pil alleen op recept verkrijgbaar. U moet er altijd rekening mee houden dat uw lichaam tijd nodig heeft om aan de nieuwe anticonceptiemethode te wennen. De ervaring leert namelijk dat het lichaam minimaal drie maanden nodig heeft om zich op de anticonceptie in te stellen om optimaal van de voordelen te kunnen genieten. Als u na drie maanden tevreden bent over Nuvaring en er mee door wilt blijven gaan, kunt u bij de apotheek een nieuwe verpakking aanvragen. Eén keer per jaar heeft u een nieuw recept van de arts nodig.

Voor meer informatie zie www.anticonceptie.nl.

Implanon

Implanon is een klein staafje met een lengte van vier centimeter en een doorsnede van twee millimeter. Het wordt door de huisarts of gynaecoloog ingebracht en, na een gebruiksperiode van maximaal drie jaar, weer verwijderd. Het wordt onderhuids ingebracht aan de binnenkant van de bovenarm. Een lage, dagelijkse afgifte van het hormoon progestageen verhindert dat er een eisprong plaatsvindt. Na verwijdering van het staafje is de vruchtbaarheid snel – binnen één week – hersteld. Het menstruatiepatroon zou door Implanon een beetje kunnen veranderen. Bij 50 procent van de gebruiksters is er sprake van minder of geen bloedingen, terwijl ongeveer tien procent meer en/of langdurigere bloedingen heeft. Andere bijwerkingen kunnen zijn: gevoelige of pijnlijke borsten, gewichtstoename, hoofdpijn en acné. Bij het inbrengen of verwijderen kan er (tijdelijk) een blauwe plek ontstaan. Soms blijft er een klein littekentje achter. Soms lukt het inbrengen niet. Er zijn gevallen bekend waarbij het staafje niet is achtergebleven.

Prikpil

De prikpil is een injectie die een maal per drie maanden in een spier wordt gezet. Het nadeel van de prikpil is dat na stoppen van deze vorm van anticonceptie het lang kan duren voordat de spontane menstruaties terugkeren. Ook kan het onregelmatig vaginaal bloedverlies geven. Het voordeel is dat u maar vier keer per jaar aan anticonceptie hoeft te denken.

Anticonceptie na de bevalling

LAM-methode (lactactie-ammenorroe-methode):
Lactatie betekent ‘borstvoeding’ en amenorroe betekent ‘geen menstruatie’.
Tijdens de borstvoeding treedt er de eerste maanden meestal geen menstruatie op. Bij volledige borstvoeding is er in de eerste maanden na een geboorte een natuurlijke bescherming tegen zwangerschap. Volledige borstvoeding betekent dat de borstvoeding niet mag worden afgekolfd en dat de baby geen andere voeding tussendoor mag krijgen. Zodra u bloedverlies krijgt, bestaat er weer een kans op een zwangerschap en moet u anticonceptie gebruiken. De betrouwbaarheid van de LAM-methode neemt na enkele maanden altijd af en na zes maanden is een andere vorm van anticonceptie nodig.

Voor- en nadelen van de natuurlijke methoden en de LAM:
Borstvoeding heeft een natuurlijke anticonceptieve werking. Deze vorm van anticonceptie verstoort het natuurlijke proces na een bevalling niet. De methode is redelijk betrouwbaar, maar alleen als er geen bloedverlies optreedt in de eerste zes maanden na de bevalling en alleen bij volledige borstvoeding.
De natuurlijke methoden volgen de biologische processen in het lichaam zonder ingrijpen van buitenaf, maar een nadeel is dat zij niet erg betrouwbaar zijn.

Minipil:
Middelen met alleen progestageen worden nogal eens gebruikt in het kraambed en bij borstvoeding. Voordeel van deze minipil is dat de borstvoeding hierdoor niet wordt beïnvloed. De minipil is een doorslikpil: iedere dag één pil zonder stopweek, liefst op hetzelfde tijdstip. De minipil gebruikt u continu en deze is dan net zo betrouwbaar als combinatiemiddelen. Het totale bloedverlies is bij het gebruik van deze middelen echter minder dan wanneer er geen hormonen zouden worden gebruikt. Ook als de bloedingen wegblijven, is het middel betrouwbaar.
Voor meer informatie zie Cerazette.

Minder betrouwbare en minder gebruikte vormen

Periodieke onthouding
Deze methode berust op het feit dat er geen geslachtsgemeenschap plaatsvindt gedurende de vruchtbare periode. Aangezien men nooit precies de eisprong kan bepalen is deze methode niet erg betrouwbaar.

Coïtus interruptus
Coïtus interruptus (‘voor het zingen de kerk uit’) is één van de oudste methoden van anticonceptie. Dit betekent dat de man de penis uit de schede terugtrekt voordat de zaadlozing plaatsvindt. De ejaculatie (zaadlozing) vindt buiten de vagina (schede) plaats, waardoor de zaadcellen niet de eicel zullen ontmoeten. Deze methode is niet betrouwbaar, omdat er in het druppeltje vocht dat soms vóór de zaaduitstorting wordt afgescheiden ook al zaadcellen kunnen zitten. Ook slagen veel mannen er niet in om de penis op tijd terug te trekken.

Morning after pil

Als de anticonceptie vergeten of niet goed gebruikt is, is het mogelijk de kans op een eventuele zwangerschap te verkleinen met de morning after pil (noodpil). Deze pil bevat levonorgestrel. De pil moet zo snel mogelijk worden ingenomen na onbeschermd seksueel contact maar kan drie dagen tot maximaal vijf dagen na onbeschermde gemeenschap nog effect hebben. U kunt ook door een arts een spiraal (meestal een koperhoudend spiraal) laten plaatsen, tot vijf dagen na de onbeschermde gemeenschap.
Morning-after-anticonceptie is nodig in de volgende gevallen:

• U bent de pil vergeten.
  Zeker in de eerste week van de pilstrip als er een normale stopweek heeft plaatsgevonden en als er geslachtsgemeenschap is geweest in de zeven dagen voor het vergeten van de pil, ook al was dit in de stopweek. Als er geen stopweek is geweest, dus als u de pil gewoon heeft doorgeslikt, is morning after anticonceptie niet nodig. Overleg bij twijfel met uw arts.
• U heeft tijdens de vruchtbare dagen geen anticonceptie gebruikt.
• Het condoom is afgegleden of gescheurd.
  U moet de morning-afterpil zo snel mogelijk innemen. Als u kiest voor een koperen spiraal wordt soms een antibioticum voorgeschreven om een infectie van de eileiders te voorkomen. Het spiraal kunt u daarna eventueel vijf jaar als anticonceptiemiddel gebruiken.

Sterilisatie bij de vrouw

Bij sterilisatie van de vrouw worden de eileiders afgesloten, waardoor eicel en zaadcel elkaar niet meer kunnen ontmoeten. Er zijn verschillende manieren om een sterilisatie uit te voeren. Meestal wordt de ingreep uitgevoerd door middel van een kijkoperatie. De arts maakt een klein sneetje onder de navel en wordt de doorgang van de eileiders geblokkeerd met ringetjes, klemmetjes of het dichtbranden van de eileiders. De ingreep wordt in dagbehandeling gedaan en u kunt dezelfde dag naar huis. Na de sterilisatie blijft de menstruatie gewoon doorgaan. Het zin hebben in vrijen en het orgasme worden door de ingreep niet beïnvloed.

Sterilisatie bij de man

Bij sterilisatie van de man (vasectomie) wordt uit beide zaadleiders een klein stukje weggehaald. De uiteinden worden afgebonden. De ingreep gebeurt onder plaatselijke verdoving en na de ingreep kunt u weer naar huis. Sterilisatie heeft geen invloed op erectie en orgasme. Na sterilisatie moet er nog twaalf weken een andere vorm van anticonceptie worden toegepast omdat er nog zaadcellen in de zaadleiders kunnen zitten. Zes tot twaalf weken na de ingreep wordt het sperma op zaadcellen gecontroleerd.

Folders

Het spiraaltje
Sterilisatie bij de vrouw
Laparoscopische sterilisatie NVOG
Sterilisatie d.m.v. Filshie clips

Specialisten

• mw. dr. Peggy Geomini
• mw. dr. Bloeme van der Knoop
• mw. dr. Carolien Koks
• mw. dr. Viola Verhoef